Update labelstapelaars: Kifid keurt omzeilen eensporig rentebeleid goed

Het klachteninstituut Financiële Diensten (Kifid) maakt de weg vrij voor banken om ten koste van bestaande klanten goedkopere hypotheken aan te bieden aan nieuwe klanten. Dit blijkt uit een oordeel dat het Kifid velde over een klacht die is ingediend tegen Centraal Beheer Achmea naar aanleiding van onderzoek van Frits en publicatie van Radar in oktober 2022. 

Labelstapelaars: hoe zat het ook alweer?

Labelstapelaars zijn banken die met enige regelmaat een nieuwe variant van hun hypotheek introduceren. Deze hypotheek krijgt een nieuwe naam, doorgaans aantrekkelijke voorwaarden en vooral een scherpe rente. Centraal Beheer Achmea deed dit in 2016 door de ‘Thuis’ hypotheek te introduceren als opvolger van de ‘Basis’ en ‘Plus’ hypotheek, en nogmaals in 2020 toen de ‘Leef’ Hypotheek het stokje overnam.

Kenmerkend is dat de oude hypotheek wel blijft bestaan, maar niet meer wordt aangeboden aan nieuwe klanten. Bestaande klanten houden de voorwaarden en rentes van de oude hypotheek en kunnen niet zomaar overstappen naar het nieuwe product van dezelfde aanbieder. Ook niet als zij iets aanpassen aan de hypotheek, zoals een nieuwe rentevaste periode of een verhuizing waarbij de hypotheek wordt meegenomen.

Opvallend is dat kort na de introductie van de nieuwe hypotheek, de rentes van de oude hypotheek worden verhoogd en afwijken van die van de nieuwe hypotheek. Uit het onderzoek van Frits bleek dat de renteverschillen opliepen tot wel 0,6%. Voor bestaande klanten geldt deze hogere rente, terwijl nieuwe klanten de lagere rentes krijgen van de nieuwe hypotheek.

Gelijke monniken, gelijke kappen

Sinds 1 januari 2013 geldt het eensporig rentebeleid. Dit betekent dat een aanbieder van hypotheken voor nieuwe en bestaande klanten - bij een gelijk risicoprofiel - dezelfde tarieven moet hanteren. Het beleid is bedoeld om te voorkomen dat nieuwe klanten worden gelokt met een mooie rente, die dan verhoogd wordt waardoor een klant uiteindelijk duurder uit is. 

De werkwijze van Centraal Beheer, waarbij opvolgende hypotheken een nieuwe naam, voorwaarden en rente krijgen, is slechts een truc om dit eensporig rentebeleid te omzeilen. Door de verschillende hypotheken onder te brengen in andere entiteiten binnen het concern Achmea, meent Achmea niet langer dezelfde aanbieder te zijn waardoor zij het eensporig rentebeleid niet van toepassing acht. Ondanks dat Achmea wel onder dezelfde naam en vlag naar buiten toe treedt en bijvoorbeeld ook dezelfde website en telefoonnummer gebruikt voor alle hypotheekproducten. 

De AFM was eerder al kritisch op de werkwijze van labelstapelaars: "Als het gevolg van een nieuw product is dat bestaande klanten vast komen te zitten in een oud product met ongunstige voorwaarden en hogere rentetarieven, acht de AFM dat onwenselijk en mogelijk in strijd met geldende regelgeving."

Kifid: groepsvennoot is andere aanbieder

Kifid, het klachteninstituut Financiële Diensten, onderzocht de werkwijze van Centraal Beheer en toetste of zij voldoen aan het eensporig rentebeleid. De conclusie van het Kifid: “het eensporig rentebeleid geldt niet bij hypotheken van verschillende aanbieders binnen dezelfde groep”. Oftewel, omdat Centraal Beheer de verschillende hypotheekproducten onderbrengt bij andere rechtspersonen binnen het concern Achmea, kunnen zij simpelweg hun gang gaan. Het is een eenvoudige en bovendien goedkope truc, die de verzekeraar in de praktijk miljoenen oplevert.

Het Kifid gaat in het dossier voorbij aan het feit dat de klant nooit een keuze heeft gehad uit de producten van de verschillende groepsvennootschappen. De klant kiest voor de hypotheek van Centraal Beheer en enkel het moment van aanvragen bepaalt bij welke entiteit de hypotheek wordt ondergebracht. “Als consument heb je geen enkel idee dat over een aantal jaar een nieuwe, betere hypotheek wordt aangeboden door Centraal Beheer waar jij geen gebruik van kunt maken”, zegt Thomas de Leeuw van Frits Hypotheken. “Je komt als consument simpelweg vast te zitten, als je wil overstappen betaal je een boete of raak je een lage vaste rente kwijt.”

Gedupeerd voor duizenden euro’s

De heer Ramselaar is zo’n klant van Centraal Beheer die jarenlang niet doorhad dat hij in een oud product was komen vast te zitten. In 2002 sloot hij bij Centraal Beheer een ‘Plus’ Hypotheek af, die hij tijdens de looptijd enkele keren heeft gewijzigd of waarvoor een nieuwe rentevast periode werd afgesproken. 

In mei 2016 brengt Centraal Beheer de ‘Thuis’ Hypotheek op de markt. Per november van dat jaar verlengde Ramselaar de rentevastperiode van zijn hypotheek. Hierbij krijgt hij de rente aangeboden die op dat moment hoort bij de ‘Plus’ hypotheek: 2,15%. De rente voor hetzelfde risicoprofiel van het nieuwe hypotheekproduct was toen 1,77%, een verschil van 0,38%. Daar blijft het niet bij: ook bij volgende aanpassingen was er steevast een renteverschil in het voordeel van de bank. Centraal Beheer becijferde zelf dat de klant over een periode van vijf jaar 461,99 euro meer heeft betaald dan wanneer hij de rente voor nieuwe klanten had gekregen. Wie dat bedrag wel mee vindt vallen, moet weten dat de restschuld van de klant over het merendeel van die periode minder dan een ton was. 

Saillant detail is overigens dat zowel de ‘Plus’ hypotheek van Ramselaar als de opvolger ‘Thuis’ hypotheek beide door dezelfde entiteit binnen het concern Achmea werd aangeboden: Achmea Bank NV. Ramselaar: “Tijdens de behandeling van mijn klacht vergeleek Centraal Beheer mijn hypotheek steeds met de huidige ‘Leef’ hypotheek. Dat kwam hen goed uit, want zo konden ze het argument voeren dat de aanbieders verschillend waren omdat het ene product in een BV en het andere in een NV was ondergebracht. Het Kifid is daar gewoon in meegegaan, zonder zelf grondig onderzoek te doen”. 

Precedent

Het Kifid legt met deze uitspraak een precedent voor nieuwe klachten over dit onderwerp. “Het is een vrijbrief om het eensporig rentebeleid te omzeilen”, zegt de Leeuw. “In een tijd dat je voor een paar honderd euro een nieuw BV opricht, geeft het Kifid hiermee vrij baan aan banken om het eensporig rentebeleid  te omzeilen ten koste van de consument.

In het verleden is vaker voorgekomen dat de geschillencommissie van het Kifid uitspraken doet die ten nadele zijn voor de consument. Regelmatig wordt getwijfeld aan de onafhankelijkheid van het Kifid. Veel consumenten ervaren het als uiterst lastig om bij het Kifid je recht te halen. Ramselaar: “Je neemt het als consument op tegen de advocaten en specialisten van de bank en moet de beoordeling overlaten aan een instituut dat gefinancierd wordt door diezelfde banken. Bovendien kun je als consument gewoon niet alles weten, je staat al met 1-0 achter voor je aan een procedure begint”. 

Wij houden dit natuurlijk in de gaten en blijven strijden voor een eerlijkere hypotheekmarkt.