Van Lanschot rekent te hoge oversluitboetes, niemand gecompenseerd

Wat is er aan de hand?

Bij een controle ontdekte Ikbenfrits dat Van Lanschot jarenlang te hoge boetes heeft gerekend bij oversluiten. Dit gebeurde door een oneerlijke manier van berekenen, die in strijd is met de AFM leidraad. De belangrijkste punten uit dit artikel lees je in de samenvatting hieronder. Voor uitgebreide informatie, toelichting over de berekeningen, wat er precies is misgegaan en meer raad ik je aan het hele artikel te lezen

• In 2016 werd in Nederland de MCD (Mortgage Credit Directive) ingevoerd. Deze Europese wet, ook wel de hypothekenrichtlijn genoemd, stelde nieuwe regels voor hypotheekverstrekkers. In de wet staat onder andere hoe banken een vergoeding moeten berekenen als mensen hun hypotheek willen oversluiten naar een andere bank.
• De AFM (Autoriteit Financiële Markten) maakte een leidraad om de wet meer duiding te geven. In deze leidraad is ook meer te lezen over hoe banken een oversluitvergoeding, de zogenaamde boeterente moeten uitrekenen. De vuistregel is: de boete mag nooit hoger zijn dan het geld dat de bank misloopt als iemand een hypotheek vroegtijdig aflost.
• Ikbenfrits werd door een klant, Michael Sman, gewezen op de manier waarop Van Lanschot de vergoeding berekent bij het oversluiten van een hypotheek. De boete viel volgens hem door een foute berekening hoger uit dan zou moeten. Sman was al eerder naar het Kifid gestapt met deze kwestie. In een bindende uitspraak werd toen door de Geschillencommissie van het Kifid beoordeeld dat de bank de boete niet onjuist heeft berekend.
• Op verzoek van Sman checkte Ikbenfrits nog een keer de ingediende klacht, de reactie van de bank, het volledige dossier van Kifid en de pro forma aflosnota zelf. Na uitgebreide controle concludeerde ook Ikbenfrits dat de boete inderdaad niet volgens de leidraad van de AFM is berekend.
• In augustus 2019 is het Kifid teruggekomen op de uitspraak die ze in het geval van Michael Sman hebben gedaan. In een persbericht legt de instantie uit hoe ze de leidraad van de AFM interpreteren. Aan de hand van twee voorbeelden laten ze zien welke manier van berekenen juist is. Het voorbeeld van de onjuiste berekening is een boeteberekening van Van Lanschot.
• De manier waarop het Kifid heeft geoordeeld in de zaak van Michael Sman wijkt af van deze uitleg. Niet de bank, maar Sman had gelijk moeten krijgen.
• Volgens het Kifid zijn er in het verleden een paar vergelijkbare gevallen geweest. Er was een uitspraak gedaan door de Geschillencommissie die ook in het voordeel van de consument had moeten zijn. Toch kreeg in die zaken ook de bank gelijk. In een reactie laat het Kifid weten dat het om slechts een paar gevallen gaat. Ook zeggen ze dat ze niet terug kunnen komen op bindende uitspraken.
• In de uitzending van televisieprogramma Radar op 27 januari 2020 zat Eveline Ruinaard van het Kifid aan tafel. Toen er werd gevraagd naar de foute beslissingen die het Kifid in het verleden heeft gemaakt, noemde Ruinaard het geen fout die het Kifid heeft gemaakt, maar ‘voortschrijdend inzicht’ dat de interpretatie is veranderd.
• Ondanks dat het Kifid heeft geoordeeld dat de boeteberekening van Van Lanschot niet volgens de AFM leidraad is, blijft Van Lanschot volhouden dat de oversluitboetes niet te hoog zijn. De algemene voorwaarden zijn niet aangepast en de bank heeft aangegeven dat ze in hoger beroep gaan tegen de uitspraak van het Kifid. Nog steeds berekenen ze de boetes niet volgens de AFM leidraad.
• Van Lanschot is geen eenmalige blunder begaan, ze hebben systematisch te hoge boetes gerekend voor mensen die met hun hypotheek naar een andere bank wilden gaan. Ikbenfrits vindt dat zij de gedupeerden hiervan moeten compenseren en het bedrag dat te veel is betaald door de bank moet worden terugbetaald aan degenen die zijn overgesloten in deze regeling.

Opnieuw een bank de mist in

Rondom het onderwerp oversluiten - en de bijbehorende oversluitboetes - is de afgelopen jaren een hoop te doen geweest. Meerdere keren kwam naar buiten dat banken zich simpelweg niet aan de regels hielden en consumenten daar de dupe van werden. Opnieuw kwam Ikbenfrits een bank tegen die bij oversluiten nog steeds te hoge boetes rekent. Van Lanschot hanteert al jaren een verkeerde rekenmethode en oversluiters betalen de prijs.

Hoe zat het ook alweer?

Op 14 juli 2016 ging de MCD (Mortgage Credit Directive) van kracht in de Nederlandse wet. De wet wordt ook wel de hypothekenrichtlijn genoemd en is, zoals de naam al doet vermoeden, een richtlijn voor hypotheekverstrekkers. Een onderdeel van deze wetgeving is hoe banken om moeten gaan met vervroegde aflossingen van hypotheken. Om meer houvast en duiding te geven op dit gebied, stelde de AFM (Autoriteit Financiële Markten), een leidraad op voor geldverstrekkers. Hierin staat hoe een oversluitboete berekend moet worden. Geldverstrekkers zijn verplicht om zich aan de wet en deze bijbehorende leidraad te houden bij het berekenen van de boete die je betaalt, als je jouw hypotheek oversluit naar een andere bank.

En toen...

Helaas gingen een hoop geldverstrekkers in het begin behoorlijk losjes om met deze regelgeving. Zo bleek uit onderzoek van Ikbenfrits dat bijna alle banken jarenlang veel te hoge boetes rekenden aan oversluiters. Later, nadat de banken op hun vingers waren getikt door de AFM, ontdekte Ikbenfrits dat de berekeningen totaal niet transparant waren en dat de banken zich dus nog steeds niet aan de AFM leidraad hielden. Tegenwoordig lijkt het gelukkig steeds beter te gaan. Steeds meer banken volgen de wettelijke richtlijn en de leidraad van de AFM in hun berekeningen en hun informatievoorziening.

Opnieuw de fout in

Ondanks dat banken het beter lijken te doen, gaat het nog steeds niet in alle gevallen goed. Dit werd opnieuw duidelijk toen Ikbenfrits een berekening controleerde na een tip van een van onze klanten, Michael Sman. De bank was in dit geval Van Lanschot. Zelfs nadat Sman had opgemerkt dat de boete niet op de juiste manier was berekend, bleef Van Lanschot volhouden dat dit wel zo was. De oversluitboete was zo’n 8.000 euro te hoog. Van Lanschot gebruikte als argument dat de manier waarop de boete wordt berekend staat uitgelegd in hun algemene voorwaarden. Ikbenfrits heeft deze gecontroleerd en vond inderdaad dat dit (nog steeds) in hun algemene voorwaarden staat. Dit betekent niet dat Van Lanschot gelijk heeft, integendeel. In plaats van een eenmalige blunder bij de boeteberekening, is deze manier van berekenen (die dus in strijd is met de AFM leidraad) opgenomen in hun algemene voorwaarden. Dit zou betekenen dat veel meer mensen die, sinds het ingaan van de nieuwe hypothekenrichtlijn in 2016, zijn overgesloten bij Van Lanschot, een te hoge boete hebben betaald.

Hoe zit het met die berekeningen?

Als je een hypotheek hebt en die wilt oversluiten, betaal je vaak een boete aan je bank. Dit noemen we de oversluitboete. Dit mogen banken doen, omdat jij een contract verbreekt waardoor zij inkomsten (de rente die jij zou betalen) mislopen. Om deze boete te bepalen, wordt er een formule losgelaten op jouw (openstaande) hypotheekschuld, de hoogte van je rente en hoe lang je huidige rentevaste periode nog duurt. In deze formule wordt er een zogenaamde ‘vergelijkingsrente’ gebruikt. Dat is de rente die je op dit moment zou betalen voor de resterende looptijd van je hypotheek. Hoe hoger deze vergelijkingsrente, hoe lager de boete. Van Lanschot rekende met te lage vergelijkingsrentes, waardoor oversluitboetes systematisch te hoog uitvielen.

Het Kifid

Nadat Sman geen gelijk had gekregen van Van Lanschot, besloot hij naar het Kifid (Klachteninstituut Financiële Dienstverlening) te stappen. Het behandelen van de zaak duurde meer dan een half jaar, waarna het Kifid liet weten dat zij geen fout zag in de manier waarop Van Lanschot de boete berekende. De bank kreeg gelijk en Michael Sman kreeg het bedrag dat hij te veel had betaald niet terug van de bank. In de uitzending van het consumentenprogramma Radar van 27 januari 2020, werd het Kifid uitgebreid behandeld. Het blijkt dat ze vaker de fout in gaan. Ook Michael Sman vertelt hierin zijn verhaal.

Terugkomen op eerdere uitspraken

Volgens de huidige richtlijnen van het Kifid zelf, had Sman gelijk moeten krijgen. In augustus 2019, zo’n anderhalf jaar nadat het Kifid de uitspraak had gedaan in Sman’s zaak, was het klachteninstituut bezig met een vergelijkbare zaak. Ook hier had een oversluiter bij Van Lanschot een klacht ingediend. Tegelijkertijd behandelde het Kifid een klacht van iemand anders die ook claimde een oneerlijke boeteberekening te hebben ontvangen. De bank in dat geval was ING. Allebei de banken hebben een andere manier van berekenen en het Kifid kwam met de vraag te zitten: welke bank doet het nou op de juiste manier? Uiteindelijk kwam de instantie in augustus 2019 naar buiten met een persbericht, met daarin uitleg over hoe de AFM leidraad op dit gebied moet worden toegepast. In het bericht leggen ze de twee verschillende manieren van berekenen (aan de hand van de voorbeelden met Van Lanschot en ING) uit, waarna de conclusie wordt getrokken dat ING de juiste manier van berekenen hanteert. De berekening van Van Lanschot wordt als voorbeeld gebruikt voor hoe het juist niet moet. In het persbericht laten ze ook weten dat ze hiermee terugkomen op eerdere uitspraken. Na navraag bij het Kifid bleek dat dit verder niks betekent voor de mensen die een te hoge boete hebben betaald en een bindende uitspraak hebben gekregen. Zij kunnen hun geld niet terugkrijgen

Voortschrijdend inzicht

In het televisieprogramma Radar, dat hierboven al even werd genoemd, zat Eveline Ruinaard van het Kifid aan tafel. Zij kreeg de vraag of er zelfs als het Kifid een fout maakt, niet teruggekomen kan worden op eerdere uitspraken. Haar antwoord was: “ik zie het niet als een fout, ik zie het als voortschrijdend inzicht”. Volgens Ruinaard is het “zuur voor de klant dat dit voortschrijdende inzicht er is”, maar is het nou eenmaal niet een stilstaand iets.

Van Lanschot blijft fout ontkennen

Ook nog nadat het Kifid in een officieel persbericht heeft gezegd dat Van Lanschot de oversluitboetes niet goed berekend, zegt de bank dat de berekening wel klopt. Van Lanschot gaat dan ook in hoger beroep tegen de uitspraak van het Kifid. De bank is er van overtuigd dat de boeteberekening klopt en heeft dan ook nog niks veranderd aan deze berekening. Volgens Ruinaard zal er rond maart meer duidelijkheid komen over deze zaak. Het is dus nog afwachten wat de uitkomst zal zijn.